Het Wa-handvat
 

Het Wa-handvat is een handvat waarbij het lemmet eindigt in een dikke pin (de tang) en die verdwijnt geheel in een houten handvat.
Het staal is dus niet meer zichtbaar, en in het handvat zijn geen klinknagels meer zichtbaar zoals bij de klassieke Duitse messen.

De meeste messen die in Japan uit de fabriek komen hebben een eenvoudig handvat dat bestaat uit twee delen: een lang achterdeel en kort voorstuk bij het lemmet (de bolster).
Bij goedkopere messen is de bolster van kunststof, en het handvat is nauwelijks geschuurd of bewerkt.
Duurdere messen kennen ook twee delen, maar er is dan vaak mooier hout gebruikt: notenhout of ebbenhout.

Veel kleinere messenmakers maken heel speciale handvatten met exclusieve materialen. Vaak zitten er tussen de delen een soort tussenschijfjes, spacers genoemd.

Er zijn verschillende traditionele vormen voor het Wa-handvat:

  • Octagonaal, achthoekig (Hakkaku)

  • Ovaal (Maru)

  • Kastanjevormige doorsnede, wordt ook wel D-vorm genoemd (Kurigata) waarbij er een ribbe loopt in de lengte van het handvat die past in de vorm van je hand. Er zijn dan dus ook handvatten voor rechts- en voor linkshandigen.

  • Mengvorm: Octagonaal aan de rugkant en ovaal aan de onderkant. Rokkaku-hanmaru.

 

De lengte en de dikte van het handvat is een kwestie van persoonlijke smaak. Bij de fabrieksmessen zie je wel een tendens dat grotere messen een groter handvat hebben, en dat dunne messen ook een dun handvat hebben. De verhouding moet esthetisch ook kloppen.
Messen met Japans fabriekshandvat vind ik vaak aan de korte kant. Ik vind het prettiger een iets langer handvat te hebben.

Ik kan een handvat maken naar wens.Ik veel verschillende materialen beschikbaar, zowel voor de bolster, als voor de spacer als voor het handvat zelf.
En hout dat ik niet heb liggen, kan meestal wel besteld worden.

Als bolster zijn al deze houtsoorten te gebruiken, maar ik gebruik veel ebbenhout of pokhout. Ook is synthetisch ivoor mogelijk (Elforyn), of zwarte kunsthars (Juma).

Als spacer zijn metalen te gebruiken, zoals roodkoper, messing of nikkel (ik heb ook wel eens oude gulden uit een specifiek geboortejaar gebruikt, of een OV-chipkaart), Maar ook kunststof: rood, zwart of witte fiber. Ook Elforyn kan, of dunne schijfjes ander hout.

Als je op mijn Instagrampagina kijkt, dan zie je bij de zeer veel voorbeelden. Vaak ook in de meest exotische kleurcombinaties. Dan is meestal een soort gestabiliseerd hout gebruikt: hout dat helemaal geïmpregneerd is met kunsthars. De meeste van die handvatten kan ik nog eens maken op verzoek, maar niet allemaal.

Voor het juiste handvat is overleg nodig en uitpoberen. Er is heel veel mogelijk, maar niet alles.

 

De voorbereiding: olijfhout, messingplaat en een buffelhoorn.


Halverwege: alles is gezaagd en gelijmd. Nu kan het schuren beginnen. Dit wordt het handvat van voorbeeld Nr 15.


De werkplaats vol hout.

Een 300mm yanagiba ingeklemd in de lijmtang. Dit is voorbeeld Nr 17 in de maak.

 

Nog weer mooi hout binnengekregen. Van boven naar beneden:

Ebbenhout

Purpleheart

Zalmhout

Chakta viga

Het inspireert om mooie combinaties te bedenken.

Hier dus een halffabrikaat van het blok Chakta Viga hierboven. Spacer van wengé en een bolster van palissander.
Gelijmd, deuvel erin en vierkant geschuurd. Nu nog bedenken hoe het verder geschuurd moet worden: ovaal, kastanjevorm of achtkantig. We kunnen nu nog alle kanten op.

Zo is het geworden. kastanjevormig, of D-shape zoals het vaak in het Engels wordt genoemd.

Hier nog een mooie. Basis van wengé, dan een spacer van een oude ID-kaart van de eigenaar, en dan een bolster van buffelhoorn.

Vier handvatten van olijfhout. Achtkantig. Dit zijn handvatten zonder bolster.

Het mooie is dat ze gemaakt zijn uit aangrenzende stukken hout. Als de messen naast elkaar aan de magneetplank hangen, dan zie je hoe het patroon doorloopt van het ene mes op het andere.

 

Handvat van gestabilisserd hout. Dat is hout dat met behulp van vancuum en hoge druk volgeperst is met kunsthars. Vaak wordt er een kleurtje aan toegevoegd, zoadat de meest exotische handvatten mogelijk zijn.
De spacer is van systhetisch ivoor

Het kan ook heel interessant zijn om moderne materialen te gebruiken in een klassiek ontwerp.
Dit is POM met Corian, in een ontwerp dat teruggrijpt op art-deco en klassieke Japanse kleuren.

 

Nog wat handvatten: de linker twee gemaakt van veen-eik (bog-oak) met blonde buffelhoorn. De rechter van Amerikaans notenhout met ebbenhout.
Veeneik is de naam voor eeuwenoude eikenstammen die in het moeras geconserveerd zijn, en daardoor ook donker verkleurd.

Het is ook altijd leuk om ongewone materialen te gebruiken voor een handvat. Voor een typisch Engels mes heb ik een handvat gemaakt van een cricketbat en een Engelse lawn bowl. Die bowls zijn gemaakt van pokhout, een van de hardste en zwaarste houtsoorten. Het zinkt in water als een baksteen.

Een lawn bowl in stukken gezaagd.

Een handvat met een iets meer gecompliceerde opbouw: blonde hoorn, silvernickel, recon stone. Met ook weer een kontje van blonde hoorn.

 

Uitproberen van verschillende combinaties. Verschiilende soorten hout, verschillende spacermaterialen en verschillende bolsters.
Bij bovenstaande houtjes zijn er een aantal van gestabiliseerd hout: geïmpregneerd met kunsthars, soms met een kleurtje.
En dan maar puzzelen. Wat is het mooist?
Hieronder wat voorbeelden van handvatten van gestabiliseerd hout.

 

 

Soms vind ik het maken van alleen handvatten zo leuk, dat ik een hele serie maak. Later bedenk ik dan wel aan welk mes ze komen.
Of mensen willen alleen een handvat, dat kan ook. Dan maken ze het zelf aan hun mes.
Hieronder een paar series. In de onderste foto zijn de witte handvatten gemaakt van Corian.

 

 

 

Hierboven een aantal handvatten met bijzondere materialen. Links, het turquoise handvat, heeft een spacer van mammoet-tand. Door de opwarming van de aarde ontdooien steeds grotere delen van de permafrost in Siberië. Daardoor worden steeds vaker mammoetskeletten bereikbaar. Omdat mammoeten geen bedreigde diersoort zijn, is het mammoet-ivoor vrij verhandelbaar. Het is vaak beschadigd, en daarom wordt het net als kwetsbaar hout gestabiliseerd.
Het tweede handvat is gemaakt uit een duig van een van eiken wijnvat. Daarin heeft jarenlang wijn gerijpt en het hout is deels doortrokken van de rode wijn. Die verkleuring is zichtbaar. Bij het verwerken ruikt de werkplaats naar wijn. Door de behandeling met olie en was is die geur niet meer waarneembaar aan het handvat. De bolster is van blonde buffelhoorn.
De laatste twee handvatten zijn gemaakt van Gouden Regen (laburnum). Een zeer karakteristieke tekening van donkerbruin en wit hout.

 

Stelletje nieuwe handvatten. Met nummers erbij gedaan voor iemand zodat hij kon kiezen.
Het geeft wel een mooi overzicht van de mogelijkheden .

Hier wat handvatten die ik gemaakt heb voor een messenwinkel in Canada.
De bovenste rij is allemaal olijfhout, de onderste rij zijn zgn hybride handvatten: kop en kont zijn hout, het middendeel is kunsthars.

 

 
Terug naar hoofdpagina